Met het kwartet, Kraftwerk, Neu!, Cluster en Harmonia, heb je een groot deel van de meest interessante Duitse muziek uit de jaren zestig/zeventig in handen. Zoom je in op die bands dan duikt één naam steeds weer op: Michael Rother.

Sommigen vergelijken Rother wel eens met Mike Oldfield, Maar Rother lijkt – onterecht - wat ‘onzichtbaarder’ op de muzikale kaart.

Een mysterieuze infectie betekende bijna het eind van Rother’s leven en daarmee het eind van het begin van zijn solocarrière.

Wonen in een landelijk gelegen boerderij heeft een grote invloed op Rother’s muziek. Lees het verhaal van een man die houdt van dromen.

Michael Rother (1950- /gitaar, keyboards) is geboren in München, maar woont ook een tijd in Wilmslow (Engeland), Karachi en Düsseldorf. Met name zijn verblijf in Karachi zou een flinke invloed hebben op zijn muziekstijl. Daar hoorde hij namelijk Ghazal en Qawwali muziek. De gazal is een korte dichtvorm, bestaande uit rijmende coupletten en een refrein. De naam betekent letterlijk "gazelle", overdrachtelijk: "schone vrouw", "geliefde". De g(h)azal kan het best worden omschreven als een uitdrukking van de pijn van verlies van iets, maar tegelijkertijd de schone kanten van het leven en de liefde die men ondanks deze pijn kan ervaren. G(h)azal wordt behalve in gesproken gedichten ook toegepast in zang. Qawwali is een eeuwenoude vorm van Soefistische religieuze muziek uit Zuid-Azië. De term 'qawwali' staat voor de zang van een qawwāl, iemand die herhaaldelijk een qaul (uitspraak van de profeet Mohammed) zingt (Wikipedia). Kortom heel anders dan de klassieke muziek die hij kende. Luister je naar zijn soloalbums dan hoor je die invloed terug.

Rother speelt al op jonge leeftijd in een band, genaamd ‘Spirits of Sound’ In die band spelen ook Wolfgang Riechmann en Wolfgang Flür. Riechmann zou één prachtig album maken, ‘Wunderbar’, voordat hij werd neergeschoten (elders in de LemonTree), Flür zou gaan spelen bij Kraftwerk. Daarmee is de Spirits of Sound een goede voedingsbodem gebleken, ook al speelden ze in die tijd vooral muziek van Engelse bands als Beatles, Kinks, Rolling Stones en was Rother beïnvloed door gitaristen als Jimi Hendrix en Eric Clapton. Maar ergens sluimerde ook het pianospel van zijn moeder, een klassiek opgeleide pianiste én het feit dat hij op zoek was naar zijn eigen stijl.

Levend in de woelige jaren zestig en kritisch op de maatschappij wordt Rother dienstweigeraar. Als alternatief moet hij werken in een ziekenhuis voor psychiatrische patiënten. Een collega vroeg of hij mee wilde gaan. Hij moest filmmuziek opnemen met een band die zich Kraftwerk noemde. Aanwezig waren Ralf Hütter (1946- /electronics), Florian Schneider (1947-2020/electronics), Klaus Dinger (1946-2008/drums) en Charly Weiss (drums). Rother had zijn gitaar meegenomen en sloot zich aan bij de sessie. Telefoonnummers werden uitgewisseld en al na een paar dagen werd Rother gevraagd mee te doen met Kraftwerk. Hütter had besloten zijn studie af te maken, waardoor Kraftwerk nu bestond uit het trio Schneider, Rother en Dinger. Ze gaven veel concerten, waarbij Rother “zich voelde als een surfer bovenop de golven”. Hun muziek was nieuw, anders, radicaal primitief. Er zijn geen opnames of albums van deze Kraftwerk-versie, want na enige tijd ontstonden meningsverschillen en stapten Rother en Dinger op.

Rother en Dinger begonnen een nieuwe band genaamd ‘Neu!’ Met Neu! wilden ze de muziek maken die ze eerder in de Kraftwerk-setting live maakten, maar in de studio niet konden reproduceren. Het eerste album werd in vier nachten, dan was de studio goedkoper, opgenomen onder de bezielende leiding van Conny Plank. Ze speelden met een urgentie en drive die de eerdere concerten kenmerkte.
Wat zeker hielp was het verschil in karakter, Dinger die al drummend tekeer ging als een soort Keith Moon en daarbij zelf bekkens in stukken sloeg en de wat meer intrinsieke Rother die dat allemaal op enige afstand bekeek en er met zijn gitaarspel op reageerde. Het maakte Neu! tot onderwerp van gesprek en daardoor groeide de interesse van het publiek. Live was het ditmaal lastiger om de muziek van het album te laten horen, soms werden meerdere ‘gasten’ gevraagd mee te doen, maar dan ontbrak de essentie van Neu! Na Neu! (1972 – elders in de LemonTree) werd voor het tweede album een dure studio gebruikt. Na opnames voor kant A was het geld op. Kant B staat dan ook vol met geluiden, opgenomen met hulp van een cassetterecorder. Radicaliteit geboren uit armoe zou je kunnen zeggen. ‘Neu! 2’ verkocht echter net zomin als Neu!. Het was teveel, het geld was op, live lukte het spel niet, het betekende het einde van Neu!

Kort voor het einde van Neu! was Rother met de gitaar in zijn auto op weg gegaan naar Dieter Möbius (1944-2015/electronics) en Hans-Joachim Roedelius (1934- /electronics, piano), het duo dat de band ‘Cluster’ vormde. Het idee was samen op te treden als Neu! Het bezoek was een regelrechte eye & ear-opener, gevormd door de boerderij op het platteland met een riviertje voor de deur, een compleet andere visie over muziek maken en de twee sympathieke musici. Meer nog dan in zijn eigen band van Rother hier de magie die hij in zijn muziek zocht, maar ook de diepte. Al met al was dit veel zinvoller dan trekken aan het dode paard genaamd Neu!. Rother haalde zijn spullen op en keerde terug naar Cluster in Forst, Weserbergland. Dat was de start van Harmonia (elders in de LemonTree). Harmonia maakte twee albums: ‘Musik von Harmonia’ (1974) en ‘Deluxe’ (1975). Het is een soort ambiëntmuziek met een constante polsslag. Ruimte voor stiltes en bezinning, soms bijna klassiek klinkend, dan toch ook weer de drive die we kennen van Neu! Daarmee was het een goede mix van Cluster en Neu!.
In de periode dat de drie in de boerderij in Forst woonden kwam Brian Eno langs. Die was diep onder de indruk van de muziek van Cluster, Neu! en Harmonia. Van de met hem opgenomen sessies kwam in 1997 het album ‘Tracks and Traces’ uit.
Harmonia was de tijd vooruit, het publiek had er moeite mee: Rother: "Harmonia was really rejected. The audience didn't want to hear us, they fell asleep, they started talking, or they just didn't even show up at the concerts." Harmonia kept their live performances to a minimum, and, often shy, played early gigs with their backs to the audience.” Jaren later wordt Harmonia de ‘Himmel’ in geprezen als voorlopers van een genre.

Omdat het platencontract met Neu! drie albums betrof moest er nog een Neu! -album komen. Rother had weer zin in Neu! en had daarvoor al een plan: kant A van de lp zou een ‘klassieke’ Neu! zijn en kant B zou er een worden met Rother en twee andere drummers, Thomas Dinger (de broer van) en Hans Lampe. Het album: ‘Neu! ‘75’. Zo ver zo goed, live liep het allemaal minder lekker. Rother was er niet blij mee en keerde terug naar Forst, Dinger ging verder met zijn nieuwe band; ‘La Düsseldorf’. De relatie met Dinger kwam na dit album niet meer op gang en zou zelfs steeds stroever verlopen.

Rother, inmiddels moe van de afgelopen periode wilde nu verder met Möbius en Roedelius, maar ook daar ontstond twijfel over de te volgen richting. De heren van Cluster wilden een abstractere kant op, Rother het liefst meer melodisch. Rother: “I was forced really to work on my own. I never wanted to work solo, it didn’t cross my mind, but I didn’t know anyone else.”

De rustiek gelegen boerderij leende zich uitstekend voor een moment van bezinning. Met – natuurlijk – Conny Plank achter de knoppen neemt Rother muziek op die zal leiden tot zijn eerste soloalbums ‘Flammende Herzen’ (1977). Behalve drums, waarvoor Can’s Jaki Liebezeit, gevraagd werd, speelt Rother alles zelf: gitaar, basgitaar, keyboards en percussie. Soms was het een regelrechte puzzel om al die eigen partijen tot één geheel te krijgen. Maar dan greep Plank in, die als geen ander begreep wat er moest gebeuren: “Why don’t you go for a walk for 20 minutes?”. Om bij terugkeer te ontdekken dat Plank alles piekfijn gemixt had met oog en oor voor wat Rother in zijn hoofd had.

Dat het album er überhaupt kwam was bijna een wonder. Eind 1976 was Rother opgenomen n het ziekenhuis met een vage infectie die niet overging. De artsen dachten aan leukemie. Op zijn ziekbed nam Rother zijn nieuwe platencontract met Sky Records door, maar zijn aan zijn moeder vertelde hij maar niet wat er aan de hand was. Na enkele dagen en een reeks onderzoeken was de infectie plotseling weg.

‘Flammende Herzen’ (naar het plantje) is een sterk melodieus album dat, ondanks de drums van Liebezeit, een enorme rust uitstraalt. Rother’s gitaarspel is uniek, de klank refereert soms aan die van Hank Marvin (The Shadows), maar als het effectpedaal ingedrukt wordt vervliegt dat beeld meteen. Marvin beïnvloedde wel meer gitaristen overigens, waaronder niet de geringsten: George Harrison (Beatles), David Gilmour (Pink Floyd), Mark Knopfler (Dire Straits), Jimmy Page (Led Zeppelin), Pete Townsend (The Who), Steve Howe (Yes), Brian May (Queen) en Toni Iommi (Black Sabbath). ‘Minimalisme’ is ook een woord dat bij je opkomt als je luistert naar Rother’s muziek. Dat zat er altijd al in, maar nu valt het meer op. En tot slot ‘romantiek’, want ondanks dat minimalisme heeft Rother’s aanpak iets warms. Rother: ”I was totally in love and my girl was far away, and that yearning is in the music.” Je zou met een knipoog weliswaar kunnen zeggen dat Rother’s solowerk de landelijke tegenhanger is van het stadse ‘Neu!’. Hoe dan ook, prachtige muziek en toch ook weer ‘nieuw’.

Kort na de release van het album werd Rother gebeld door David Bowie. Die zat met Eno in Berlijn en was bezig met een nieuw album, een album onder invloed van al die spannende Duitse muziek. Bowie vroeg of Rother mee wilde spelen op het album. Door de drukte rondom ‘Flammende Herzen’ lukte dat niet. Uiteindelijk belde Bowie Robert Fripp maar. Wie weet hoe ‘Heroes’ geklonken zou hebben met Rother?

‘Flammende Herzen’ verkocht verrassend goed, beter dan welk album van Neu! en Harmonia ook. Het ging al snel over de miljoen heen en zette menigeen aan tot hun eigen weg in muziek. Regisseur Walter Bockmayer raakte er zelfs zo van op drift dat hij zijn film dezelfde naam als het album gaf.

‘Sterntaler’ (1978) is het vervolg op ‘Flammende Herzen’. De benadering, zelfs die van de hoes, komt overeen: solowerk met als enige de ondersteuning van drummer Liebezeit. Rother speelt naast gitaar, basgitaar en keyboards nu ook vibrafoon. Hij had een voorliefde ontwikkeld voor ‘vreemde’ instrumenten en had daarom een Italiaanse vibrafoon uit de jaren ‘50 gekocht.

Het album is opgenomen in zijn eigen huis, gebruikmakend van Plank’s mobiele studio. Als hij uit het raam kijkt ziet hij weilanden en het riviertje de Weser. Rother: “I love this place. It looked a bit different back then, of course – there was no toilet, no running water in these rooms, there was only one tap outside in the staircase, and the water just went through the wall and ran down the outside of the building. But people who’ve left have had longings for the magic of Forst.” De setting inspireerde Eno overigens tot zijn prachtige nummer ‘By this River’.
De titel van het album verwijst naar een sprookje; het verhaal van een weesmeisje waarbij plotseling munten in de zak van haar schort vallen. Net als ‘Flammende Herzen’ verkocht het album goed. Ook bij Rother vielen de munten naar beneden.

Rother's voorliefde voor katten komt tot uitdrukking in het derde album: ‘Katzenmusik’ (1979). Net als de vorige albums opgenomen met hulp van Liebezeit, zowel thuis in Forst als in Plank’s studio. Geen titelnummers dit keer, maar een reeks van twaalf tracks genaamd ‘KM1’ tot en met ‘KM12”. Het ritme is, wellicht met het oog op de katten, iets aangepast en minder minimalistisch.
Rother bleek een favoriet kattennummer te hebben, ‘KM10’. Hij gebruikt er een nieuw speeltje, de zogenaamde ‘ebow’, een op een handvat lijkend apparaatje dat je op je gitaar klemt. Het creëert een magnetisch veld waardoor de snaar oneindig blijft trillen. Eenzelfde effect dat Gong’s Daevid Allen bereikte met een ijzeren staafje om zo de fameuze ‘glissando gitaar’ te kunnen laten horen. Sounds into space…
Rother: “On ‘KM 10’, which has this long, floating intro before the beat comes in, it sounds a bit like crying cats. I remember I was in the studio and I was really sad – we had three or four female cats and they had kittens, and we had to give them away, otherwise we would have been swamped. But you fall in love with these creatures. I remember it was not my intention to express my sadness on that track, but I still remember it.”

‘Katzenmusik’ was het laatste album opgenomen met hulp van Plank. “Maybe it wasn’t very smart not to continue working with Conny, but for me it was the natural step, not only making the music, but also sculpting it into the final shape. It’s about experimentation, it’s about adventure.”

Rother had van de opbrengsten van zijn eerste albums een goed ingerichte studio laten bouwen in de boerderij. Hij maakte de ramen groter en had aldus ruim uitzicht op de Weser. Je zou verwachten dat het volgend album dan ‘landelijker’ zou zijn, maar grappig genoeg klonk ‘Fernwärme’ (1982) wat meer richting Neu! Wat ook opvalt is dat de synthesizers de boventoon voeren. Veel titels zijn verzonnen door een vriend van Rother. Misschien maar goed want ‘Elfenbein’ was eerst ‘Heavy Blood’. Er was wel een reden voor, een oom van Rother was overleden aan een hartaanval. De emotie van de periode is terug te vinden in de muziek, want die is niet overal even warm. De titel voor het album is dan ook goed gekozen.
Het is Rother’s eerste album voor een nieuwe platenmaatschappij, Polydor en het laatste waarop Liebezeit meespeelt. Hij drumt slechts op één track, ‘Silberstreif’. Het volgende album was in feite het eerste, echte ‘alleen’-album.

‘Lust’ (1983) is nog meer synthesizer dan ‘Fernwärme’, meer uptempo werk ook. Desondanks onmiskenbaar een Rother album. Datzelfde geldt meteen ook voor de opvolger: ‘Süssherz und Tiefenschärfe’. En dan toch, als je de langste track, ‘Tiefenschärfe’ hoort, hoor je toch ook weer Neu!. Het niet aflatende ‘motorik’-ritme, de experimentele geluiden, dat. Het album kreeg bij de re-release gelukkig een andere hoes, de originele was niet echt een wonder van vormgeving. Aan de benamingen van beide albums merk je dat Rother het leuk vindt om met woorden te spelen. ‘Fernwärme’ en ‘Süssherz’ bestaan niet echt, maar klinken geweldig, toch?

‘Traumreisen’ (1987) is Rother’s laatste album voor Polydor alweer. De openingstrack, ‘Südseeweilen’ gaat eerder richting Jean-Michel Jarre dan wat we kennen van Rother. Duidelijk is in ieder geval dat de grenzen nogmaals verlegd zijn. Dat wil niet zeggen dat de muziek minder boeiend is, maar wel duidelijk een heel andere Rother dan die van ‘Flammende Herzen’. Die veranderingen zijn niet door iedereen te volgen, de verkopen van albums lopen langzaam terug.

Niet alleen de verkopen lopen terug, ook Rother zelf trekt zich voor langere tijd terug. Niet dat hij stil zit. Hij zet zijn eigen platenlabel op: ‘Random Records’. Daarop brengt hij zijn oude albums opnieuw uit, vaak voorzien van extra tracks of remixen. Zo staat bijvoorbeeld op ‘Flammende Herzen’ als extraatje de ‘Flammende Herzen Film Remix’ en ‘Vorbei – chill Remix’. Sommige van die tracks zijn ook te vinden op het eerste album op Random Records: ‘Radio’. Het is een verzameling van de diverse singles tussen 1977 en 1993 en zes nieuwe stukken.
De naam van zijn eigen label komt niet zomaar uit de lucht vallen:. Rother: “In my music, I always like to work at random. The most beautiful results sometimes come from making mistakes.”

Negen jaar na ‘traumreisen’ was er weer een teken van muzikaal leven van Rother: ‘Esperanza’ (1996). Dit album ging ‘gewoon’ verder waar ‘Traumreisen’ ophield. Elektronica, zowel in melodie als drums. ‘Esperanza’ is een lang album met zeventien, over het algemeen korte, tracks. Genoeg voor één cd, maar teveel voor één lp; het werd dan ook een dubbelalbum. Grappig is dat Rother’s studio inmiddels omgedoopt is tot ‘Harmonia Studio’. Bij ‘Fernwärme’ heette die ‘Fernwärme-studio’, bij ‘Lust’ ‘Sterntaler-studio’. De naam ‘Harmonia-studio’ wordt echter al gebruikt vanaf ‘Fernwärme’. Uiteindelijk; “wat is in een naam, tenslotte… “
Helemaal nieuw is dat bij ‘Esperanza’ gezongen wordt, nog wel maar op één track, maar toch. Jens Harke zingt op en schreef de tekst voor ‘Weil Schnee und Eis’. Het blijkt dat zang goed samengaat met Rother’s muziek.

‘Esperanza’ bleek een kortdurende opleving. Nu duurde het acht jaar voor er een volgend album verscheen: ‘Remember (The Great Adventure)’ (2004). Het eerste album met een Engelstalige titel, maar ook het eerste album dat vol zit met zang en wel van Herbert Grönemeyer en Sophia Williams, al dan niet samen. Er is nog een bijzondere bijdrage en wel van Asmus Tietchens. Tietchens is een elektronische muziek componist en – maker met een enorme reeks aan albums achter zich. Tietchens zorgt voor een van de drie instrumentale stukken. Ondanks de zang is ‘Remember’ een stuk experimenteler dan de recente voorgangers.

Rother stond niet bekend om zijn liveoptredens, maar werkte live regelmatig met gitarist Franz Bergmann en drummer Hans Lampe. In 2010 maakte hij een versie van Neu!’s track ‘Hallogallo’ met de van Sonic Youth bekend collegagitarist Thurston Moore. Ook stond hij (2007) plotseling op een podium met The Red Hot Chili Peppers. Toenmalig Pepper-gitarist John Frusciante is een enorme fan van Rother, vandaar. Ook in 2007 maakt hij een kleine tournee met Dieter Möbius.

En opnieuw daalt er een grote stilte neer in Forst. Die wordt in 2019 doorbroken met een verzamelbox: ‘Solo’, de eerste vier albums, aangevuld met een onbekend vijfde ‘The Robbers’. De box wordt uitgebracht door Grönland Records.
De muziek voor ‘The Robbers’ is die voor de gelijknamige film uit 2013. De cd wordt aangevuld met filmmuziek voor ‘Houston’ uit 2018. Heel recent dus. De muziek voor ‘The Robbers’ lijkt op de filmmuziek van Tangerine Dream/Edgar Froese. ‘Houston’ is daarentegen veel vrijer, zweveriger én experimenteler. Geen syntibeats hier, eerder ambiënt. En wat zeker goed is te horen: de gitaar is terug. De cd is niet los te koop, alleen in de box, maar het is wel een mooie aanvulling op de reguliere albums.

Een jaar later, 2020, volgde de twee box, simpelweg ‘Solo II’ genoemd. In dit doosje zeven cd’s die verder gaan waar ‘Solo’ ophield. In deze box zijn twee nieuwe cd’s opgenomen: ‘Bonus Tracks’ en ‘Dreaming’. De bonustrackdisc doet wat hij belooft. Het zijn opnames gemaakt tussen 1988 en 1994. Soms met gasten`, zoals Joachim Rudolf (drums, bas), Teresa (Stem) en ene J of Barcelona (percussie, loops, bas en remix). Allemaal vervullen ze hun rol met verve op elk een separate track, De bonus disc is een boeiende en daarvoor geldt hetzelfde als die uit de eerste box.
Zelfs nog iets verrassender is ‘Dreaming’, een compleet nieuw album. Die is wel apart uitgebracht en dat is maar goed ook, want niet iedereen hoeft de box, maar heel wat mensen zouden – denk ik – wel blij worden van ‘Dreaming’. Negen nieuwe tracks met prachtige zang van Sophie Joiner. Opmerkelijk is dat het album is opgenomen in Studio B3, Hamburg (niet thuis dus) en in de ‘Katzenmusik-studio’ in Forst. Wie zou telkens weer die naambordjes verwisselen? Bij de losse cd of lp zitten foto’s die Rother maakte vanuit de boerderij richting de Weser. Een landschappelijk spel van licht, water en de bomen die er staan. Dromerige plaatjes. Met ‘Dreaming’ grijpt Rother terug naar zijn beginperiode. Ja, hij speelt weer gitaar, net als een hele reeks keyboards, maar hier klinkt weer die man die prachtige ideeën had, mooie klanken, mooie dromen: "I had this material that I've been pushing aside for many years, It takes so much time to work properly, for me at least, that you have to get into a rhythm and a mood, and it has to become a normality to get up in the morning and then start working right on what you left. I knew that I wanted guitars. I wanted this element of human inaccuracy, spontanity and variation.”

Rother werkte al die tijd dus eigenlijk gewoon door, maar waar haalt hij zijn blijvende inspiratie vandaan? “ It’s a question to which I haven’t found a real answer yet. What I know is that Forst is an environment in which my heartbeat slows down and my breathing deepens every time I return home from a trip. I love to travel and to see the world, and I can enjoy crazy city buzz like in Tokyo for a certain time, but I couldn’t stay exposed to that kind of stress, of noise, traffic chaos and crowded places. I try to balance both worlds because it’s clear to me that I need a mixture of both.”

Of Rother daarmee iets nieuws vertelt weet ik niet, eigenlijk was dat al duidelijk vanaf zijn eerste album. Het is mooi als je de combinatie van landelijk en stads kan vertalen naar de muziek die je in je dromen hoort. De verwijzingen vind je zowel in de muziek als in de titels van de tracks. Het laatste album is wat dat betreft het duidelijkst. Laat Rother maar lekker dromen, daardoor kunnen wij immers genieten van zijn prachtige ‘Traummusik’.