Example
Klaus Schulze: Timewind
De Zeitgeist van de Tijdwind

#

De wind neemt de tijd mee. Er zijn platen die altijd een meerwaarde blijven hebben. Timewind, augustus 1975, van Klaus Schulze is zo’n plaat. Tijdwind was Klaus’ vijfde, maar de eerste die hij opnam in zijn eigen ‘studio’. Hij had een voormalig kapperszaak geluiddicht gemaakt met onder andere oranje gordijnen “in einem grausigen Orange. Das war einfach der billigste Stoff, den ich im Kaufhaus finden konnte.” Omdat hij niet beschikte over de juiste studio-apparatuur, maar slechts een twee-sporen-deck betekende dat hij concreet in ‘realtime’ moest opnemen. Geen overdubs, geen bewerkingen, het stuk in één keer op tape. Alle presets en instellingen moest hij van tevoren klaarzetten of plannen. Het was daarbij ook de eerste plaat waarbij hij gebruik maakte van een sequencer en ook die moest van te voren helemaal geprogrammeerd worden.

Het titelstuk, Bayreuth Return – de plaat is een ode aan Richard Wagner – werd drie keer achter elkaar gespeeld en de beste versie uitgekozen. De track werd opgenomen op 3 juni 1975 vanaf een uur of tien ’s avonds tot middernacht, zoals te lezen is op de doos met de mastertape. Wahnfried 1883, het tweede stuk, volgde een paar dagen later. Toen al probeerde hij het maximum op een plaat te krijgen. De grenzen van vinyl lagen meestal rond twintig minuten, maar Schulze perste er zo dertig uit en op. TImewind duurt alles bij elkaar een uur en dat jaren voor het cd-tijdperk. Op de remaster en re-release staan nog drie extra tracks op een tweede disc. Het stuk Echoes of Time (langer dan het origineel) en Solar Wind zijn de andere opnamen van Bayreuth. Windy Times is uit 2000 een soort eigen ‘hommage aan deze plaat.

Timewind werd Schulze’ s doorbraak. Het is zijn eerste plaat bij het Engelse Virgin Records, die toen ook Tangerine Dream onder contract had. Het maakte een wereldwijde distributie van de plaat mogelijk. En dat bleek nodig. In 1976 kreeg hij van L’Académie Charles Cros de ‘Grand Prix du Disque International”. Bij de uitreiking stond Schulze naast een andere winnaar, niemand minder dan Olivier Messiaen. Omdat prijswinnende platen in elke bibliotheek opgenomen werden, stegen de verkopen. In Frankrijk alleen al werden 30.000 stuks verkocht. Wegens dit succes klom zijn volgende plaat, Moondawn, tot nummer twee in de lp top-10, na Pink Floyd’s Wish You Were Here. Schulze: “Aber ich muss zugeben, Pink Floyd, waren damals wirklich eine geile band. Ich hab die Konkurrenz sogar mitfinanziert, ich habe ihre Platte gekauft.”

Niet allen Frankrijk maakte zo kennis met Schulze, ook in Amerika was het een eerste kennismaking en het duurde erg lang voordat er weer een andere plaat van hem zo goed gedistribueerd werd. Dat feit zorgde ervoor dat Timewind daar nu nog steeds heel populair is. Timewind heeft een mooie, herkenbare hoes in Dali-stijl gemaakt door Urs Amman; een kunstenaar die in de beginperiode meer hoezen voor Schulze ontwierp.

Bayreuth Return begint gepast met elektronische wind en elektronische geluiden, maar al na anderhalve minuut begint de eerste sequens. Schulze laat de sequencer steeds, soms bijna op de achtergrond, doorlopen en bouwt daaromheen zijn eigen sfeer. De ‘klangfarben’ worden rijkelijk benut, maar bovenal blijft het een zacht, lieflijk, bijna intiem stuk. Een het eind neemt het tempo iets toe, worden de winden wat dreigender en eindigt het stuk heel abrupt met een indringend geluid. Wahnfried 1883 begint ook met een elektronische geluidscollage en heeft veel meer dan Bayreuth lang aangehouden tonen, waardoor het hele stuk wat gedragens heeft; Schulze gebruikt hier veel meer experimentele geluiden. Wahnfried eindigt heel stil en rustig. Echoes of Time is weliswaar in dezelfde stijl als Bayreuth, maar heeft een heel andere opbouw, eind en sfeer, hetzelfde geldt voor Solar Wind. Windy Times is jonger en dat hoor je aan de bassen. Veel oudere, goedkope synthesizers hadden daar moeite mee.

Bayreuth heeft, zoals ik al schreef, iets heel intiems. De combinatie vriendin en Timewind is dan ook een heel speciale, iets wat ik niet alleen ontdekt heb: “Timewind is the ideal record when you’re making love to someone.” Alleen dit einde is altijd even schrikken. In het lp tijdperk moest je dan ook nog opstaan om de plaat om te draaien, dat is met de cd’s gelukkig niet meer nodig. De Zeitgeist van de Tijdwind zullen we maar zeggen

 
tekst: Paul Lemmens, december 2012
plaatjes: © Brain/Virgin/MIG