Voor het afscheid van een collega die met pensioen ging 'componeerde' ik het volgende programma. Afscheid nemen wordt elke dag gedaan, honderden mensen op de aarde doen dat. Toch is er een nuance verschil in een ‘tot ziens’ en het meer definitieve afscheid. Afscheid nemen heeft een meer emotionele lading dan een uitzwaaien met de naroep ‘tot ziens’. Die lading werd en wordt vertolkt in alle landen in alle talen. Toen ik ging zoeken naar liedjes rond het thema ‘afscheid’ kwam ik meteen in de categorie ‘top tien van liederen bij begrafenissen’ terecht. Je moet tenslotte ergens scoren met je hits. Dat je nu nog niet weet waarheen je weg gaat als je weggaat heeft Mieke Telkamp dan ook niet te duiden. Marco Borsato negeert het afscheid door te zingen dat het niet bestaat, maar lijkt daarmee in tegenspraak met honderden andere afscheidnemende vocalisten. Hieronder vijf -heel verschillende - afscheid-nemende musici, elk met hun eigen verhaal.

1. Françoise Hardy – Comment te dire Adieu
Het eerste lied is een Frans lied. Het is uit 1968, dus de wat ouderen onder ons zouden dit mee kunnen zingen: ‘Comment te dire adieu’ door Françoise Hardy. De eigenlijke compositie is van Arnold Goland en Jack Gold. Die schreven het in 1966 voor de Amerikaanse Margaret Whiting voor haar niet zo vrolijke plaat ‘The Wheel of Hurt’. Whiting is relatief onbekend, maar had een hit in 1949: ‘South Pacific’, dat ze samen zong met Peggy Lee. De aan-het-eind-van-de-tweede-wereldoorlog-bekende-zangeres Vera Lynn (bekend van het lied waarvan de titel hier wellicht ook van toepassing is: ‘We’ll Meet Again) nam het op in 1967. Net als zoveel Franse chansons ligt de oorsprong – al horen ze dat in la douce france niet graag - dus vaak elders. Hardy’s versie staat op een album zonder titel, maar door het succes van het nummer is iedereen de plaat naar de hit gaan noemen. De originele tekst is vertaald door Serge Gainsbourg, die de, 50+ers, natuurlijk kennen van zijn duet met Jane Birkin: ‘Je t’aime’. Sommigen hebben er nu nog rode oortjes van. Comment te dire adieu gaat over ‘hoe ik je vaarwel kan zeggen’ en gaat over afscheid nemen van een geliefde. Hardy zong het lied meerdere malen; niet alleen in het Frans, maar ook in het Italiaans ('Il Preteso') en Duits ('Was mach ich onhe Dich'). Hardy is vooral bekend geworden door haar lied: 'Tous les garçons et les filles'. Met haar uiterlijk (wie was er niet verliefd op?) en zachte stem bleek ze een uitstekend exportproduct. Dat klinkt wat zakelijk, maar in de wereld van de muziek draait het alleen om geld. Naast zangeres was ze model en valt in de categorie ‘filles sourires’ , de fluister- of zuchtmeisjes.

2. Ella Fitzgerald - Everytime we say Goodbye
Met het volgende lied gaan we verder terug in de vorige eeuw. In 1944 wordt het in Billy Rose’s Musical Revue, genaamd: ‘Seven Lively Arts’ voor het eerst uitgevoerd. Het is geschreven door Cole Porter en maakt inmiddels deel uit van het ‘Great American Songbook’. Het stuk, ‘Everytime We Say Goodbye’ is uitgevoerd door bijna alle grote jazzartiesten, al dan niet met vocalen. Maar ook in de wereld van de popmuziek is het een geliefd nummer. De meest bekende uitvoering, die niet zo heel erg oud is, namelijk uit 1987, is die van Simply Red, gezongen door Mick Hucknall. Robbie Williams nam het stuk ook op, al was het maar voor de achterkant van een single. Porter’s lied gaat natuurlijk over afscheid nemen en dat dat elke keer pijn doet: “Maar als je er bent lijkt het wel lente en hoor ik de merels om mij heen”. Ik zou het niet al te persoonlijk opvatten.
Een van de mooiste uitvoeringen ooit is die van Ella Fitzgerald. Zij is wellicht de beste jazzzangeres die we gekend hebben. Ze nam het stuk op in 1956 voor een van haar songbooks. Die songbooks waren ode’s aan de grote Amerikaanse componisten: Cole Porter, Rogers & Hart, Duke Ellington, Irving Berlin, de broers Gershwin, Harold Arlen, Jerome Kern en Johnny Mercer. Vijftien jaar na de set voor Verve-records nam ze in samenwerking met Norman Granz het laatste songbook op: Antonia Carlos Jobim, de man die ‘the Girl from Ipanema’ schreef. En als je denkt dat je geen van deze mensen kent heb je het mis, want heel veel nummers die je wellicht ooit gehoord hebt in films, musicals en theatervoorstellingen zijn uiteindelijk afkomstig van dit achttal.

3. Bella Ciao – traditional – Yves Montand
Vermoedelijk in 1906 wordt in Verceli, Italië, een liedje geschreven. Het heet ‘Bella Ciao’, ‘schoonheid tot ziens’. Het is een volksliedje geschreven voor de arbeiders op de rijstvelden langs de rivier de Po. ‘Allea mattina appena alzata’, "ik ben vanochtend gewoon opgestaan…", is een ander lied dat waarschijnlijk ten grondslag ligt aan Bella Ciao. Bella Ciao gaat over de slechte werkomstandigheden van vrouwen uit de lagere standen die onder barbaarse omstandigheden moesten werken. Maar uiteindelijk gaat het lied over verzet en vrijheid, want: “als je eenmaal bevrijd bent van het werk en door de slechte omstandigheden bent overleden en begraven op de top van de heuvel, zeggen mensen straks "Voor wie bloeit die prachtige bloem daar nu?" Antwoord: "Het is de bloem van de partizanen en die bloeit voor de vrijheid!”
De melodie - met een andere tekst - is voor ’t eerst opgenomen in 1919 door Mishka Ziganoff. Gezien de tekst is het niet heel vreemd dat de partizanen zo rond 1943 dit lied kozen als hun lijflied, het lied dat ze zongen in de strijd tegen het fascisme, nationaal socialisme en de soldaten van Mussolini. Na de oorlog is het vaak gezongen tijdens internationale communistische jeugdbijeenkomsten en was het hét strijdlied van de studenten tijdens hun opstand en revolutie in 1968. 'Bella Ciao' is gezongen door honderden zangers in tientallen talen, van Hongaarse Punkbands tot Koerdische volkszangers. Een van de bekendere uitvoeringen is van Yves Montand en daarmee zijn we weer terug in Frankrijk. Overigens leidde het lied in 2008 nog tot een rel in Pordenone, Italië, waar, tijdens de uitvaart van een oud-partizaan, de pastoor het lied weigerde af te spelen onder het motto: "Dat zijn de regels!". Hoog tijd om het lied weer eens flink af te stoffen.

4. Michel Camilo & Tomatito - Adios Nonino
Het volgend nummer biedt ons een kleine wereldreis. Kent iedereen nog de traan van Maxima tijdens haar huwelijk met Willem Alexander in 2002? Daar werd toen door bandoneonist Carel Kraayenhof een nummer gespeeld: 'Adios Nonino'. Van de door Kraayenhof gespeelde versie werd een maand later een single uitgebracht en die kocht iedereen. De single kwam tot nummer 2 in de Top 40 en 100. Maar eigenlijk is het een nummer van Astor Piazolla, de grootmeester van de tango, die het schreef in 1959 nadat zijn vader overleden was. Het heet dan ook ‘vaarwel vadertje’. Niet echt een lied voor een huwelijk eigenlijk. Nonino is een niet bestaand woord, het is een samentrekking van ‘vaarwel’ en het Italiaanse woord voor grootvader ‘nono’. Piazolla’s vader was namelijk een Italiaan. Adios Nonino is door heel wat mensen gespeeld in verschillende settings. Het duo Michel Camilo en Tomatito speelden het op hun plaat ‘Spain Again’ als eerbetoon aan Piazolla. Het was hun tweede samenwerking, de eerste was ‘Spain’.
Camilo is in 1955 geboren in de Dominicaanse Republiek, Santa Domingo, een leerde eerst de accordeon voordat hij overstapte op piano. Hij speelt zowel jazz, latin als klassieke muziek en haalt zijn inspiratie van musici als Chick Corea, Keith Jarrett, Oscar Peterson, Bill Evans en Art Tatum en daarmee hebben we ongeveer alle grote jazzpianisten op één rij. Camilo schrijft zelf, componeert filmmuziek en ontving inmiddels een Grammy Award voor zijn werk.
Tomatito heet eigenlijk José Fernández Torres en is geboren in 1958 in Almeira, Spanje. Hij is ontdekt door Paco de Lucia en werkte met de legendarische flamencozanger Camarón de la Isla tot diens dood in 1992. Vader en grootvader, ook bekende flamenco-artiesten, hadden de bijnaam Tomate. De kleine José verbaasde iedereen door zijn kunnen en werd liefkozend Tomatito, tomaatje, genoemd. Zijn eerste grote concert gaf hij op zijn tiende. Tomatito trad onder andere op met Frank Sinatra, Elton John, John McLaughlin en Chick Corea. Zijn stijl wordt omschreven als ‘Flamenco Nuevo’, een nieuwe stijl van spelen, een mix van flamenco en jazz. Zijn invloeden: Wes Montgomery, George Benson, Miles Davis, Santana, maar ook B.B. King en Eric Clapton.
Trouwens, kent u ‘Las Ketchup’ nog? Zij hadden in 2002 een grote hit met de 'Ketchup Song'. Hun eerste plaat heette ‘Las Hijas del Tomate’, - de dochters van de tomaat, hun naam ‘ketchup?’; allemaal verwijzingen naar Tomatito: hij is hun vader!

5. Duo Tak – Bye Bye, tot ziens
Het laatste stuk. Monty Python zou zeggen: “"En voor nu iets heel anders”. En anders is het. Een bijdrage uit ons eigen land en wel uit Oud Gastel, Brabant. Begin de jaren zestig liep daar de beatgroep The Midnight Blues rond. Met blues verdien je niks, behalve als je Cuby heet, dus sloeg het belangrijkste 2/3-deel van de groep een andere richting in: Four Tak (1965). Die 4takt variant is een dansorkest en smartlappenband van broeders Henk en Cees (met C) Tak. De groep werd uitgebreid met Kees (met K) en Fons Tak. Merkwaardig fenomeen: het is géén familie van elkaar, maar in Oud Gastel heet iedereen ‘Tak’. De naam is waarschijnlijk ontleend aan ‘the Four Tops’. Na wat personeelswisselingen en strubbelingen hield de groep in 1972 op te bestaan, waarop Henk een duo vormt, voor zover ze dat nog niet deden, met zijn vrouw Ria en dat onder de naam – je raadt het al - ‘Duo Tak’.
In 1983 komt de groep Four Tak bij elkaar voor een reünieconcert. Dit tot grote vreugde van honderden fans, want het is altijd een enorm spektakel. In 2000 is een volgend groot reünieconcert, gevolgd door een echt laatste in 2001. De opkomst was echter zo hoog dat een tweede, echte allerlaatste ingelast moest worden. De opkomst zorgt voor nog enkele andere echt laatste concerten, maar op 17 Mei 2003 is het daadwerkelijk over, nu door gezondheidsredenen van Henk. Henk kon op 17 mei niet op het podium staan, gelukkig viel zijn zoon voor hem in. Het was een knallend slot, met optredens van Corrie Konings, Marianne Weber, Henk Wijngaard en last but not least: Alfredo Krijtlijn en de Grasmaaiers(!) In 2010 overleed Henk en daarna was het over met de Takken-historie . De groep en het duo maakte verschillende platen voor Telstar, het platenlabel van Johnny Hoes. Als je denkt dat het wel meevalt met de populariteit: de groep verkocht meer dan één miljoen platen, ontving een platina plaat en had een eigen fanclub. Grof gezegd: in elke groep mensen is wel één met zo’n takkenplaatje. Een van de successen: ‘Bye, Bye, tot ziens’.