2 november 1993
officiële release - 62
1993 / 2012 cd-versie
1. Intro
2. Dog Breath Variations
3. Uncle Meat
4. Outrage at Valdez
5. Times Beach II
6. III Revised
7. The Girl in the Magnesium Dress
8. Be-Bop Tango
9. Ruth is sleeping
10. None of the Above
11. Pentagon Afternoon
12. Questi Cazzi di Piccione
13. Times Beach III
14. Food Gathering in Post-Industrial America, 1992
15. Welcome to the United States
16. Pound for a Brown
17. Exercise #4
18. Get Whitey
19. G-Spot Tornado
------------------------------------------------------------
Frank Zappa: composer, conductor
and
Peter Rundel: Conductor, Violin
with The Ensemble Modern:
Hermann Kretzschmar: Piano, Harpsichord,
Celeste, Dramatic Reading
Ueli Wiget: Piano, Harpsichord, Celeste,
Harp
Detlef Tewes: Mandolin
Jürgen Ruck: Guitar, Banjo
Mathias Tacke: Violin
Claudia Sack: Violin
Hilary Sturt: Viola, Dramatic Reading
Friedemann Dähn: Violoncello
Thomas Fichter: Contrabass,
Electrocontrabass
Ellen Wegner: Harp
Dietmar Wiesner: Flute
Catherine Milliken: Oboe, English Horn,
Didgeridoo
Roland Diry: Clarinet
Wolfgang Stryi: Bass Clarinet,
Contrabass Clarinet, Tenor Saxophone
Veit Scholz: Bassoon, Contrabassoon
Franck Ollu: Horn
Stefan Dohr: Horn
William Forman: Trumpet, Flügelhorn,
Piccolo Trumpet, Cornet
Michael Gross: Trumpet, Flügelhorn,
Piccolo Trumpet, Cornet
Uwe Dierksen: Trombone, Soprano Trombone
Michael Svoboda: Trombone, Euphonium,
Didgeridoo, Alphorn
Daryl Smith: Tuba
Rainer Römer: Percussion
Rumi Ogawa-Helferich: Percussion,
Cymbalom
Andreas Böttger: Percussion
------------------------------------------------------------
Recorded live:
17-19 september 1992: Alte Oper Frankfurt
22-23 september 1992: Philharmonie Berlin
26-28 september 1992: Wiener Konzerthaus
------------------------------------------------------------
Dit is Zappa's laatste album voordat hij stierf op
4 december 1993.
------------------------------------------------------------
Dit is de enige cd uit de 2012-worp die niet in
plasticis gepropt, maar een mooi kartonnen hoesje heeft. |
Ruim een jaar na de
Europese concerten verscheen 2 november 1993 The Yellow
Shark op cd. Ondanks de bekendheid met het materiaal door
radio-opnamen, video en de roulerende cassette, voelde ik,
zeker na het zien van de verpakking, weer iets van de
spanning die ik vroeger had bij het verschijnen van een
nieuwe Zappa. Na de eerste keer luisteren wist ik meteen:
dit wordt (is inmiddels al een tijd) een van mijn
favoriete Zappa-cd's.
In 1991 al viel de beslissing om Frank Zappa uit te
nodigen voor het uitvoeren van een concert tijdens het
Frankfurter Festival een jaar later. Hij was daar in goed
muzikaal gezelschap van onder anderen John Cage en
Karlheinz Stockhausen. Zappa hoefde dit keer geen band
samen te stellen of een orkest lastig te vallen, ditmaal
zocht het orkest, het Ensemble Modern, hém op. Gezien alle
negatieve ervaringen uit het verleden wilde Zappa nu dat
alles goed liep en nodigde het Ensemble uit bij hem thuis.
Daar oefenden ze oud en nieuw materiaal, maar ondertussen
– we kennen de kneepjes van de meester – leerde hij de
mens achter de muzikanten kennen en zette ze in op voor
hen doorgaans vreemde, buitenmuzikale gebieden. Er werd
heel wat afgelachen daar in Los Angeles en later zonder
gêne uitgevoerd in Frankfurt, Berlijn en Wenen.
Iets van het oefenmateriaal uit deze periode is te vinden
op de later uitgebrachte cd: ‘Everything is Healing
Nicely’ (1999). Zie daar.
Het Ensemble deed er alles aan om Zappa’s werk goed te
spelen. Dat gold met name voor G-Spot Tornado van het
album Jazz from Hell. Zappa achtte het machinale stuk
onspeelbaar door mensen, maar het Ensemble zette de
Gründliche tanden erin en uiteindelijk lukte het.
Live on stage deed Louise LeCavallier van de Canadese
dansgroep La la La Human Steps haar uiterste best het
bijna onmenselijke tempo bij te houden met haar dans. Ze
kreeg er veel lof voor van het publiek, maar dat had
misschien ook wel met haar bijna transparante outfit te
maken.
Zappa was er veel aan gelegen deze concertreeks goed af te
sluiten. Het was eigenlijk ook zijn laatste kans - en dat
wist hij ook – om zijn stempel op de klassieke muziekhoek
te zetten; in feite de kern van al zijn muziek, want daar
was het ooit om begonnen immers.
Zappa zou dan bij alle concerten zijn, maar was alleen in
Frankfurt aanwezig, daar zelfs op het podium, voor de rest
voelde hij zich te ziek.
Bij het eerste concert dirigeerde hij een aantal stukken:
de opening (Overture) én afsluiting (G-Spot Tornado) en
tussendoor: Food Gathering in Post-Industrial America,
1992 en Welcome to the United States. Hermann Kretzschmar
bleek een aanwinst in de categorie: kolderiek voordragen
en zou samen met Lowell George een uitstekend komisch duo
zijn.
Zappa kon na het concert tevreden zijn; het uitzinnige
publiek, veelal echte Zappafans, gaven hem een twintig
minuten durend ovationeel applaus.
Het grootste deel van de concertreeks werd uitgebracht op
cd: The Yellow Shark. De naam was ontleend aan een cadeau
dat hij ooit van een fan gekregen had: een surfplank die
gemodificeerd was tot gele haai. Zoiets leent zich perfect
voor een naam. Het ding was overigens bij alle concerten
aanwezig en staat natuurlijk op de hoes.
The Yellow Shark was Zappa’s laatste cd die tijdens zijn
leven uitkwam. Iets meer dan een maand later overleed hij.
Met de cd kon hij in ieder geval gelukkig zijn. Het grote
project waaraan hij tot aan zijn dood werkte, Civilization
Phase III, verscheen postuum.
De verpakking van The Yellow Shark is zeker een van de
mooiere uit de Zappa-collectie tot nu toe. In een
nostalgisch bruine sfeer kijkt een weemoedig gestemde
Zappa (hij weet dat the song over is) je aan vanaf de
doos, die zit om cd en het bijbehorend, 60 pagina's
tellende, boekwerk. Dezelfde foto is ook te vinden op de
eigenlijke cd-verpakking, het cd-boek én de cd-zelf, maar
op die laatste is de foto blauw. Overigens is deze foto
bekend van de Concert-poster en -programmaboek. Aan de
binnenzijde van de cd-verpakking staat een foto van Zappa
met de baard die hij rond het eind van zijn leven droeg.
Het prachtig uitgevoerde cd-boek, met daarin veel foto's
(vaak weer anders dan die in het concert-programmaboek)
heeft een behoorlijke inleiding in mijns inziens terechte
hoerastemming over hoe en waarom The Yellow Shark en
verder de interessante meningen van Zappa en Peter Rundel
over alle tracks, partituurdelen en een persoonlijk,
handgeschreven noot van de leden van het Ensemble Modern
aan het adres van Zappa, nadat ze zijn aanwezigheid bij de
concerten wegens zijn ziekte moesten missen.
Zappa heeft altijd gezegd "I'm a composer", misschien had
hij beter kunnen zeggen "I'm an organizer". Het
organiseren, samenvoegen, tot geluidscollage maken van
Zappa's eigen muziek en allerlei stijlen en stromingen uit
de 20e eeuwse muziek, jazz en geluiden, stemmen uit het
dagelijks leven komt op The Yellow Shark beter tot uiting
dan op welke Zappa-cd dan ook. In het cd-boekje wordt daar
door verschillende personen ook op in gegaan. The Yellow
Shark is wat men noemt 'modern klassiek' en kent geen
gitaarsolo's, maar het is ook niet alleen maar klassiek;
er zitten een paar leuke jazzy stukjes in en in ‘Food
Gathering in Post-Industrial Ameria, 1992’ en Welcome to
the United States’ zelfs bijzonder humoristische
declamaties op muziek.
Ondanks het klassieke jasje of eventuele nieuwe
arrangementen klinken de meeste stukken op The Yellow
Shark vertrouwd. Er staat relatief gezien veel oud
materiaal op de cd: elf van de negentien stukken zijn
bekend. Het oudst is Pound for a Brown uit 1956/57 en via
muziekstukken van Uncle Meat, The Perfect Stranger, Jazz
from Hell én via enkele andere oudere projecten als Times
Beach en None of the Above komen we bij de acht nieuwere
stukken uit 1992. Opnieuw vind ik het opmerkelijk welke
plaats de muziek van Uncle Meat inneemt.
Zappa is gaan werken met het Ensemble Modern, omdat door
hen gespeelde stukken hem deden denken aan Uncle Meat. Ik
heb al eens eerder geschreven dat Uncle Meat een
sleutelwerk in Zappa's œuvre is.
Wat niet op deze set staat: Amnerika en het
Synclavier-intro. De eerste zou terugkeren op ‘Everything
is Healing Nicley’ de laatste op Civilization III, samen
met enkele andere stukken van het Ensemble Modern.
Amnerika verdwijnt hier echter onder mysterieuze
omstandigheden. Aan de ene kant is dat jammer, het is een
mooi stuk en er wordt zelfs twee keer naar verwezen in het
cd-boek, aan de andere kant biedt de cd met
twee-en-zeventig minuten voldoende prachtige muziek,
waaronder het wellicht net zo melancholiek gestemde ‘Get
Whitey’. En wat te denken van het nieuwe arrangement van
‘Outrage at Valdez’?
De hele set heeft ondanks de humoristische en jazzy
intermezzo's iets melancholieks. Het lijkt wel of Zappa
met de muziek van The Yellow Shark enerzijds terugkijkt
naar zijn verleden, iets dat ook min of meer uit de
selectie van de stukken blijkt, en zich anderzijds
realiseert dat de toekomst niet zoveel nieuws meer zal
brengen. Tijdens de concerten wist hij al hoe het er met
zijn ziekte voor stond en dat hij vermoedelijk dus niet
heel lang meer te leven zou hebben.
Ook al 'kennen' we het grootste deel van The Yellow Shark,
toch is de muziek en zijn vooral de concerten uit 1992
uniek. Het was de eerste en wellicht ook enige
concertserie/tour met alleen klassieke muziek van Zappa en
dan ook zelfs alleen nog maar in Europa!
Gezien de voorbereidingstijd en het enthousiasme en
plezier waarmee het Ensemble Modern speelt komt The Yellow
Shark het dichtst in de buurt van wat Zappa met zijn
muziek, volgens mij, wil zeggen: Anything Anytime Anyplace
For No Reason At All (het zgn. AAAFNRAA-principe). Mede
door het transparante geluid van de cd kan ik er optimaal
van genieten. Het zal voor menig
hard-core-rock-band-met-gitaar-solo's-Zappa-fan niet de
meest gemakkelijke cd zijn. Toch is het zeker de moeite
waard er eens naar te luisteren, want ondanks de klassieke
bezetting is The Yellow Shark toch een écht Zappa-album.
|
