Lichtspel met de Zee
Mijn eerste
Debussyplaat was deze met la Mer en Nocturnes, uitgevoerd oor het
Concertgebouworkest onder leiding van Eduard van Beinum. Een prachtige
uitvoering, die ik nu hier en daar misschien iets te snel vind, maar ik
kreeg er toen vaak kippenvel van. La Mer werd voor het eerst uitgevoerd
in 1905, in dezelfde maand dat zijn dochter geboren
werd. De drie symfonische schetsen zijn onder andere geïnspireerd op De
Golf van Hokusai, de Japanse houtsnedekunstenaar. Debussy vroeg die
afbeelding op de voorzijde van de partituur of uitvoering, maar daar is
zowel in latere lp- als cd-uitvoeringen weinig van terecht gekomen. La
Mer bestaat uit drie delen: De l’aube à midi sur la mer (van dageraad
tot middag aan zee); Jeux de vagues (spel van het ronddwalen, bedoeld de
golven) en Dialogue du vent et de la mer (gesprek tussen de wind en de
zee). 
De muziek in La Mer is constant in beweging, kabbelt, is vluchtig,
schittert; je hoort de zon opkomen, je ziet bijna voor je hoe de wind
met de golfjes speelt; de muziek illustreert dat weergaloos. Anders dan
andere klassieke werken is de vorm niet meteen duidelijk. Dat was ook
iets waar men indertijd moeite mee had; er zat niet echt een kop en
staart aan. Het tweede drieluik, de Nocturnes, waren een zware
bevalling, ‘moeilijker dan de hele Pelléas et Mélissande opera bij
elkaar vond Debussy. Hij begon er al aan in de jaren negentig van twee
eeuwen geleden. Eerst werden ze Trois scènes au crépuscule (drie stukken
in de schemering) genoemd; geïnspireerd door een gedicht van Henri de
Regnier. In 1894 verbouwde hij alles tot een stuk voor viool en orkest.
Daarna kreeg het de vorm die het nu heeft, bestaande uit Nuages (wolken
– en studie in grijs volgens Debussy), Fêtes (feesten) en Sirènes
(Sirenen). In Nuages horen we wolken langsdrijven, uit elkaar vallen, opnieuw opbouwen, in een andere vorm ontstaan, kleuren veranderen, grijstinten naar wit toe. Feest is vrolijker, lichtvoetig de muziek danst in het rond en is vermoedelijk geïnspireerd op de Franse folkloristische muziek. In Sirènes wordt gedoeld op de Sirenen, de vrouwen die met hun prachtige zang argeloze zeemannen ten onder brachten. Volgens Debussy verhaalt dit deel over het ritme van de zee, de golven gehuld in maanlicht als plotseling de mysterieuze klanken van de Sirenen klinken.
Debussy was duidelijk visueel ingesteld. Het goede, voor ons, is dat hij dat ook vertaalde naar muziek. Vreemd is eigenlijk dat zijn muziek maar zelden wordt uitgevoerd. Er zijn hele series met klassiek en wat moderner klassiek, maar Debussy valt altijd tussen de wal en het schip. Jaren heb ik concertreeksen bezocht, maar La Mer heb ik nooit gehoord. De reden is mij niet duidelijk. Modern is het niet te noemen, experimenteel ook niet. Lastig? Natuurlijk, maar dat is meer muziek. Misschien is de betovering te sterk?
De recente cd-uitgave heeft nog een drieluik extra: Images pour Orchestre, bestaande uit Gigues, Ibéria en Rondes de Printemps in een glorieuze mono uitvoering. De drie delen zijn een eerbetoon aan diverse landen. Gigues doelt op Engeland, Ibéria op Spanje en Rondes op zijn eigen land, Frankrijk. Opnieuw sfeervolle stukken, met delen folklore in de partituur. Leuk die eerbetonen, maar nu wordt het echter tijd voor een eerbetoon aan Debussy zelf. De laatste tijd verschijnen er diverse dozen met zijn complete werk om zijn honderdvijftigste geboortedag te herdenken. Leuk en aardig, maar nu uitvoeren nog en minstens op het zeldzaam hoge niveau als dat van Eduard van Beinum.
