Of ik wel eens van Floor Jansen gehoord had, ‘de beste Nederlandse zangeres’. Nee, dat niet. ‘Wereldberoemd, maar niet in eigen land…’ Interessant. Op zoek naar Floor kom je bijna meteen terecht bij de Finse band Nightwish. En als je dan op YouTube gaat kijken naar die Floor val je van de ene verbazing in de andere. Enorme mensenmassa’s op de been, mensen die in huilen uitbarsten bij nummers, mensen die uit volle borst meezingen, duizenden mensen die met hun armen zwaaien, OMG (oh my god) roepen tijdens solo’s of uitvoeringen. Het is één groot bad van emoties. Emoties die worden opgewekt door een band die het bespelen daarvan heel goed in de hand heeft. Het is net als een achtbaan vol avonturen. Nu houd ik best van ‘fantasy’, van ‘sword & sorcery’ of gewone avonturenfilms. De boeken van ‘The Lord of the Rings’ en ‘The Hobbit’ las ik al op mijn veertiende, de films van Peter Jackson komen aardig overeen met mijn fantasieën over de werelden van Tolkien. Om dezelfde reden las ik de boeken van J.K. Rowling te over Harry Potter. Hier is de aankleding van de films nog mooier dan ik bedacht had. In de categorie ‘grappige fantasie’ is het een genot om naar Jack Sparrow te kijken. Sparrow is ‘The Pirate of the Carribbean’. En laat ik Disney niet vergeten, de werelden onder diens paraplu, zoals ‘The Lion King’ en ‘Jungle Book’ zijn prachtig en dan heb ik het nog niet gehad over Walt Disney’s wat experimentelere tekenfilm op klassieke muziek: ‘Fantasia’ uit 1940!
Deze Finse symfonische metalband Nightwish roept dat allemaal op met hun bombastische muziek, met opera-achtige uithalen leunt op een stevig fundament van donderende drums en beukende bas. En dat alles wordt doorkliefd door een messcherpe gitaar en het wat deviante, maar daarom zo goed passende folky geluid van de ‘Uilleann Pipes’. Om even een stijl met het intro te blijven, de musici en hun filmisch equivalent: onze eigen zangeres Floor Jansen is de knappe, half- elfenkoningin Arwen Undómiel; componist, keyboardsspeler Tuomas Holopainen is zonder meer dé Jack Sparrow; bassist Marco Hietala door zijn lange baard met gedraaide punten de dwerg Gimli, de zoon van Glóin; gitarist Emppu Vuorinen is diens maat en koningszoon Legolas; de nieuwe/vervangende drummer Kai Hahto heeft nog het meest weg van Argus Filch (in het Nederlands ‘Vilder’), de conciërge van Hogwarts (Zweinstein); de Schot Troy Donockley is met zijn looks Théoden, koning van Rohan.

Genoeg gefantaseerd. Nightwish is, zoals gezegd, afkomstig uit Finland, uit de plaats Kitee. In 1996 zat Tuomas Holopainen (1976- ) met wat vrienden om het kampvuur en bedacht dat het wel leuk zou zijn een eigen band te beginnen. Iedereen heeft wel eens zo’n moment toch? Hij had wat ervaring in metalbands als ‘Nattvindens Gråt’ en ‘Darkwoods my Betrothed’. In zijn diensttijd (in Finland verplicht) had Holopainen muziek geschreven die wat experimenteler was en waarbij sfeerbeelden van zijn synthesizers een belangrijk rol speelden. Hij vroeg schoolvriend Erno ‘Emppu’ Vuorinen (1978- ) om gitaar te spelen. Als zangeres vroeg hij Tarja Turunen (1977- ). Tanja had dezelfde muziekdocent: Plamen Dimov.

Met Emppu en Tarja nam Tuomas enkele demo’s op. Uit die opnamen ontstond later de bandnaam: Nightwish. Het geluid van de demo’s was inderdaad sfeervol, maar overwegend akoestisch, bijna folk-achtig. Dat contrasteerde nogal met Nattvindens Gråt, maar ook met de Babylon Whores. Beide bands reden in de tourbus van Spinefarm Records. Ewo Pohjola, gitarist van de Babylon Whores werkte ook als talentscout – A&R-man - voor Spinefarm. De ene na de andere demo vloog letterlijk het busraam uit. Holopainen vond het vreselijk moeilijk, maar bood uiteindelijk toch zijn demo aan. Het geluid bleek in de setting van de bus en de andere demo’s een verademing en werd meteen de bus’ favoriet. Aan het eind van de tour had Holopainen een contract bij Spinefarm. Spinefarm had genoeg aan de demo’s, maar daar dacht Holopainen anders over een schreef nog wat extra tracks voor het eerste album. Daarbij was een drummer nodig: Jukka ‘Julius’ Nevalainen (1978- ). Als tweede werd Emppu gevraagd werd over te stappen naar de elektrische gitaar. Het kampvuurgeluid had plaatsgemaakt voor een wat steviger geluid.

‘Angels Fall First’ (19777) is het eerste volwaardig album. Je hoort een groep in de beginfase, nog een beetje zoekend naar het goede geluid. Holopainen zingt hier nog, later hield hij daar mee op. Meest opvallend is de opera-achtige stem die Turunen opzet. De combinatie van een soms heavy geluid met die stem werd het karakteristieke Nightwish geluid uit de beginfase. Angels Fall First kwam terecht op 31 in de albumlijst; The Carpenter, de eerste single op nummer 3. Het eerste, echte concert was in thuisplaats Kitee. Voor het concert, in feite een statement van de band richting de woonplaats, werden extra mensen aangetrokken, bassist Samppa Hirvonen en zangeres/keyboardspeelster Marianna Pellinen. Hirvonen mocht blijven, maar moest in dienst. Daarom kreeg Sami Vänskä (1976- ), een bekende uit Nattvindens Gråt, die positie.

Door studie en dienstplichten kon er pas halverwege 1998 gewerkt worden aan een volgend album. ‘Oceanborn’ verscheen in oktober 1998. Het album is een stuk harder en ambitieuzer dan het eerste, de folk is minder hoorbaar. Nevalainen had van zijn moeder extra geld gekregen om een beter drumstel te kopen en dat is hoorbaar. Nieuw is dat Holopainen niet meer zingt, althans op het album. In zijn plek zingt gast-vocalist Tapio Wilska (ook afkomstig uit Nattvindens Gråt). Holopainen’s vroegere muziekdocent zorgde voor de arrangementen van de strijkers. Kortom er werd hoog ingezet. De muziek en vooral de zangpartijen vroegen het uiterste van de bandleden, Holopainen was lekker bezig.

Oceanborn kwam terecht op plek nummer 5. De single van dit album, ‘Sacrament of Wilderness’, stond gedurende langere tijd op nummer 1! De tweede single, ‘Sleeping Sun’, special geschreven voor de eclips van 11 augustus 1999, werd verrassend opgepakt door een groot aantal Duitsers. Dat leidde tot een kleine tournee door Europa. Sleeping Sun werd toegevoegd aan de re-release – de zogenaamde ‘reloaded’ versie van het album. De tweede single, ‘Walking on Air’ stond in Finland meteen op één en bleef maar liefst achttien weken in de Top40 daar.

Nog in het millenniumjaar komt album nummer drie tot ons: Wishmaster (2000). Wishmaster volgt in de voetsporen van Oceanborn. Ook dit keer worden de fans verrast door nieuwigheden als een mannenkoor – Sibelius High School Choir - en de vocale bijdrage van de dan vijftienjarige Sam Hardwick in de track ‘Dead Boy’s Poem’. Dit nummer werd on 2000 uitgeroepen tot het beste nummer van Nightwish ooit. De plaat stond – niet verassend dan ook- meteen op nummer één – ik heb het natuurlijk over Finland hier - en werd na drie weken verheven tot een gouden status. In Duitsland was het welkom net zo warm en werd Wishmaster door ‘Rock Hard Magazine’ uitgeroepen tot ‘Album van de maand’. Allemaal genoeg om op een lange wereldtournee te gaan en langs grote festivals als ‘Wacken Open Air’.

Middenin de opbouw naar het metalen publiek, bleek Nightwish niet vies van een klein uitstapje en wel richting het Eurovisie Songfestival. In 2000 deden ze mee met een speciaal voor deze gelegenheid geschreven song: Sleepwalker. Het publiek was voor, de jury koos iemand anders. De track verscheen als een van de extra tracks op de re-release van Wishmaster in de serie ‘Nightwish Reloaded’.

Tijdens de optredens strooit Nightwish nog wel eens een cover van het een of andere lied in de setlist. Vaak zijn dat eigen favorieten. Zo hoorde het publiek plotseling ‘Over the Hiils and Far Away’, een liedje dat de ingewijden kennen van gitarist Gary Moore. De Ierse kracht is sterk in dit nummer. Een voorbode wellicht? Omdat Holopainen op dat moment niet meer werk had liggen bleef het lied nog even op de plank en verscheen als EP (Extra Play), aangevuld met wat ander restwerk en versies van ouder werk. Uiteindelijk werd het een echte cd, die het maar liefst vijftig(!) weken volhield in de Finse Top40.

Na drie studioalbums en een wereldtour wordt het natuurlijk tijd voor een live-plaatje. Meestal werkt dat zo, de groep rust uit en het plaatje doet het werk. ‘From Wishes to Eternity’ was het audioverslag van de show in Tampere (Finland) en kwam in maart 2001 op de muziekmarkt.

Succes, maar dan... Ook dit deel is redelijk voorspelbaar en overkomt menig band. Bassist Vänskä nam het allemaal niet meer heel serieus en kreeg de wacht aangezegd. Uiteindelijk werd hij uit de band gezet. Gitarist Vuorinen had een soort identiteitscrisis en vond zijn rol onderbelicht. Hij kreeg van Holopainen te horen kalm te blijven en vervolgens slikken en schikken. Dat deed hij; daarna werd er nooit meer over gesproken. Al met al redenen genoeg voor Holopainen om te twijfelen aan het voortbestaan van zijn nachtwens. Hij stuurde zijn platenmaatschappijen en het publieksforum zelfs een bericht dat het over en uit was.

Gelukkig voor ons maakte hij een weeklange wandeltocht samen met vriend Tony Kakko. Natuurlijk werd het fenomeen Nightwish besproken en uiteindelijk vond Holopainen dat hij te snel was geweest met zijn beslissing. Thuis stond een bericht op het antwoordapparaat afkomstig van Ewo Pohjola, inmiddels de baas van Spinefarm. Pohjola wilde wel de nieuwe manager worden en Nightwish terug op de rails zetten. Om de trein weer te laten lopen werd de wat oudere en ervaren bassist/zanger Marco Hietala (1966- ) uitgenodigd om de plek van Vänskä in te nemen. Die deed dat graag, al moest hij daarvoor ‘Sinergy’ verlaten, de band waar hij op dat moment in speelde.

We zijn inmiddels aanbeland in 2002. Century Child (na twee uur: goud, na tien dagen: platina) is het eerste album in de nieuwe bezetting. Nieuw, maar als je Holopainen een beetje volgt niet heel vreemd, is het gebruik van een symfonie orkest. In maar liefst vier tracks wordt het metaal gelift door een symfonisch, filmisch geluid. Eén van de mooiste nummers en tevens enen van de favorieten van de fans is The Beauty and the Beast. In feite is het Holopainen’s versie van Andrew Lloyd Webber’s ‘The Phantom of the Opera’. Die beauty was ook het lijflied van Turunen. Nadat zij (later) had plaatsgemaakt voor Anette Olzon is het nummer live niet meer gespeeld.
Als je goed luistert en naar de songtitels kijkt is het niet allemaal even vrolijk wat Holopainen ons brengt, het woord ‘drama’ hangt als het bekende zwaard boven ons hoofd. Dat werkte niet alleen negatief, Holopainen’s voorliefde voor filmmuziek schemert op Century Child ook meer en meer door het geweld heen. Die voorliefde, vooral voor het werk van Hans Zimmer, biedt hem een enorme inspiratie. Heb je het over achtbanen van emoties, dan komt het hier vandaan.

2003 bracht geen cd, maar een DVD; een documentaire nog wel: 'The End of Innocence’, met daarin concertbeelden, interviews en opnamen in de natuurlijke habitat. In hetzelfde jaar trouwde Turunen en legde daarmee – onbewust nog - in klein bommetje onder het fundament van Nightwish.

Once (2004) was het volgende album. Voor het eerst maakte Holopainen gebruik van een buitenlands symfonieorkest: the London Philharmonic Orchestra onder leiding van en met arrangementen (ook voor het koor) van Pip Williams en The Metro Voices onder leiding van Jenny O’Grady. Dat beviel goed en het orkest werd hierna vaker ingezet. Voor de fans in andere landen was "Kuolema tekee taiteilijan" (De Dood maakt de Artiest) een opmerkelijke; het nummer werd helemaal in het Fins gezongen.
Een bijzondere gastrol op Once was weggelegd voor John Two Hawks, een Indiaan die zong, declameerde en fluit speelde. Once verkocht enorm goed, drie keer platina in Finland, platina in Duitsland, goud in zes andere landen. Het was hét doorbraakalbum in Amerika én Hongarije. De nieuwe single ‘Nemo’ is de best verkochte single van de band tot nu toe. Wereldwijd werd de band gevraagd te komen spelen, en dat deden ze dan ook. Voor de thuisblijvers werd een verzamelalbum uitgebracht: ‘Highest Hopes’, maar daarop een coverversie van Pink Floyd’s High Hopes; een van de favorieten van Nightwish.

‘Hoge hoop doet diep vallen’ zou een gezegde kunnen zijn, want met het succes liepen de gemoederen in de band hoog op. De heren vonden dat de opstelling van zangeres Turunen niet meer positief bijdroeg aan de sfeer in de band en in een door ieder ondertekende brief werd haar ontslag meegedeeld. Een en ander had te maken met Turunen’s man, een Argentijnse zakenman. Hun opstelling maakte het werken bijna onmogelijk. Turunen op haar beurt was geshockeerd door deze aanpak en vond de aanpak in een openbare brief "senselessly cruel". Een soort afscheid van haar was de DVD ‘End of an Era’.

Nightwish vroeg om demo-tapes van potentiële, nieuwe vocalisten. Halverwege het jaar werd bekend gemaakt dat de Zweedse Anette Olzon (1971- ) de nieuwe zangeres was. Net op tijd, want in september was de groep weer in de studio voor het zesde album: ‘Dark Passion Play’. Het was het duurste album ooit opgenomen in Finland. Naast Olzon heeft Hietala nu een meer prominente rol als zanger. Net als op de voorganger zijn The Metro Voices present, ditmaal aangevuld met The Metro Voices Gospel Choir. Het ‘speciale’ orkest; het Dark Passion Play Orchestra staat voor dit passiespel net als bij de voorganger onder leiding van Pip Williams. Arrangementen en bewerkingen zijn allemaal van zijn hand. Het orkest werd opgenomen in de beroemde Abbey Road Studios. Het zegt wel iets over de positie van Nightwish. Nog opvallender, mooier vind ik, is het artwork dat verzorgd werd door Janne & Gina Pitkänen. Dat zouden ze blijven doen voor de komende albums, net als alle posters, flyers, shirts enzovoorts.

Door een lek in een downloadsite (‘modern times’, zou Chaplin zeggen) werd de release van de nieuwe single(download only!), ‘Eva’, met Olzon voor het eerst als hoorbare zangeres naar voren gehaald. De eerste fysieke single, ‘Amaranth’ kwam iets later en was binnen twee dagen goud. Het album deed er niets voor onder in vijf landen op de eerste plek, en in nog eens zestien landen in de top honderd. Meer dan twee miljoen exemplaren werden in korte tijd verkocht. Het eerst concert van een wereldtournee met Olzon was in Tel Aviv (6 oktober 2007), maar daarvoor was er nog een onofficieel eerste concert in Tallinn. In het Rock Café daar trad een band op genaamd ‘Nachtwasser’… ; voor wie er bij was, Nightwish deed het uitstekend! De tournee bracht de band ongeveer de hele wereld over en eindigde pas in september 2009, bijna twee jaar later dan de start dus.

Om er iets van mee te krijgen kun je de live cd/dvd ‘made in Hong Kong (and various other places) terugkijken- en luisteren. De DVD biedt als extra de documentaire ‘Back in the Day is Now’. Dat geven van documentaires aan fans is een goede zet van de groep. Je komt zo wel erg dicht bij de mens achter de muzikant en dat schept een ander soort band met de band.

Na de bijna oneindige tour nam de groep een lange rustpauze en dat gold ook voor de fans, al waren geruchten en roddels niet van de lucht. Pas in februari 2011 kwam de officiële aankondiging van een nieuw album: ‘Imaginarium’, weer met orkestwerk en dit keer zelfs met een complete speelfilm erbij onder leiding van regisseur Stobe Harju. L ater het jaar volgde een wijziging van de naam naar ‘Imaginaerum’. Op 11 november verscheen de eerste single: ‘Storytime’. Op 30 november de cd, gevolgd door de lp-versie en een limited boxversie met een tweede cd met een instrumentale versie van het album. Grensverleggend, filmisch, episch. Het zijn maar een paar termen die de muziek op deze set aanduiden. John Keating’s gezegde in de hoes: “But only in their dreams van men be truly free. Twas always thus, and always will be”, zegt iets over hoe Holopainen in het leven staat. Orkest (The Looking Glass Orchestra) én koor én Williams zijn als ‘oude bekenden’ present. Williams is helemaal lyrisch over zijn bijdrage. Dat is eigenlijk best grappig, want er zit nogal wat leeftijdsverschil in Holopainen en Williams (1947- ). Maar ja, we weten het allemaal: muziek kent geen (leef-)tijd.
Tip: Kleine letters altijd lezen, want op dit album speelt Troy Donockley (1964- ) verschillende Keltische instrumenten. Donockley zou ook meegaan op tournee, voorlopig als gast.

Na het album volgt bijna natuurlijk opnieuw een wereldwijde tournee, maar in oktober 2012 staat plotseling op de facebookpagina van de band dat Olzon en de rest van de band uit elkaar zijn gegaan. Er waren wederzijdse verklaringen. De een had het over de ziekte van Olzon die haar het werken lastig maakte. Olzon had het over dat het haar beslissing niet was. Onderhuids speelde er veel meer, maar dat kwam nooit naar buiten. Het eerste concert, de band zat middenin de tour en moest of afzeggen of iets regelen, werd opgevangen door de zangeressen van Kamelot, maar inmiddels lag er al een hotline naar Nederland, naar de eerder genoemde Floor Jansen (1981- ). Jansen was bij Holopainen al bekend door haar eigen bands After Forever en ReVamp. Een niet heel ver van de boom vallende appel in feite. Jansen kreeg een ticket en werd gevraagd binnen vierentwintig uur alle nummers te leren. Ze deed het zo goed en vooral de sfeer in de band werd er zoveel beter door dat ze mocht blijven. Dat werd op 9 oktober 2013 bekend gemaakt. Meteen daarbij werd gezegd dat Troy Donockley) een vast groepslid was geworden. Hiermee werd Nightwish in een klap uitgebreid tot een sextet.
Om deze feiten luister bij te zetten verscheen een maand later een live-album/dvd/Blu-ray: ‘Showtime, Storytime’, de band on tour opgenomen, mét Floor en mét Troy. Konden we vast wennen. Ook dit keer worden we getrakteerd op een documentaire: ‘Please Learn The Setlist In 48 Hours’; in feite een film over het vertrek van Olzon, de vervanging en het opdraven van Jansen. Boeiend materiaal.

Het wisselen van de frontvrouwen hield de gemoederen, de fans, behoorlijk bezig. Op social media wordt de dames nogal eens de maat genomen, nee, niet de omvang, maar de kwaliteiten. Er is een grote rivaliteit over wie van de drie nu beter is/zingt. Echter elk heeft haar eigen stijl en kwaliteiten en Holopainen weet als een uitstekende componist het best welk soort zang bij zijn muziek past. Die muziek is steeds in ontwikkeling en vraagt daarom steeds een ander soort benadering. Qua maat zou Jansen het met haar één meter drie-en-tachtig ruim winnen.

Op 27 maart 2015 werd het nieuwe album gepresenteerd: ‘Endless Forms Most Beautiful’. Het eerste album met Jansen. In februari hadden ze al een stukje van de sluier opgetild met de single ‘Élan’. Voor veel fans was er opnieuw een shock. Oudgediende drummer Nevalainen had problemen met zijn gezondheid; hij leed al geruime tijd aan slapeloosheid en kreeg daar steeds meer last van, zoveel dat hij niet meer in staat was ‘normaal’ te functioneren. Hij ging niet uit de groep, maar bleef – en is nog steeds - als helper en drumadviseur verbonden aan de groep. Op de kruk zit tegenwoordig: Kai Hahto (1973- ). Endless Forms Most Beautiful leunt qua teksten op de wetenschap en vooral de uitspraken van Charles Darwin en Richard Dawkins. Dawkins spreekt zelfs tot ons in twee stukken: ‘Shudder Before the Beautiful’ en het lange stuk ‘The Greatest Show on Earth’. Met vierentwintig minuten is het niet alleen het langste stuk van Nightwish, maar voor velen ook het absolute hoogtepunt.
Het boekje begint grappig genoeg in contrast met deze wetenschappelijke aanpak met een citaat van Carl Sagan: “For small creatures such as we, the vastness is bearable only through love”. Williams is er ook weer bij met arrangementen en het ‘Orchestre De Grandeur’.
Het album ging rap over de toonbanken of kwam met de witte busjes: in meerdere landen binnen een paar dagen goud, in de diverse Top 10’s en ga zo maar door. En hup, daar ging de band ook weer op tournee. Dit keer voor ruim een jaar.

Na alle wisselingen, tournees en emoties werd het tijd voor een pauze. Die werd gevuld met een live DVD en/of cd ‘Vehicle of Spirit' (2016) en een verzamelalbum ‘Decades’ – An Archive of Songs 1996-2015. Op Decades, samengesteld door Holopainen staan de tracks van jong naar oud, daarmee aangevend waar de band nu stond en waar ze vandaan kwamen. Voor mij minstens net zo boeiend, want ik legde de reis ook in omgekeerde volgorde af en begon mijn muzikale omarming van Nightwish met dit album.
Decades werd – natuurlijk – weer gevolgd door de Decades-tour. Nu ‘slechts’ negen maanden lang, In Amerika en Canada kreeg elke bezoeker een Decades-cd en verder werden de fans live getrakteerd op nummers die slechts sporadisch gespeeld waren. Een klein feestje.

En daarna werd het stil. Iedereen ging zijn of haar eigen weg, maakte een soloalbum (Holopainen), kreeg een kind (Jansen), speelde in andere bands mee (Hietala). Nightwish werd in 2018 opgenomen in de Finse ‘Hall of Fame’. Dat was een enorme eer, want het gebeurt zelden. Nightwish is pas het elfde lid in die hal.

Eenmaal tot rust gekomen begon Holopainen samen met zijn vrouw Johanna Kurkela en Troy Donockley een hobbyband onder de naam ‘Auri’. Auri bracht een eerste album uit (2018) onder dezelfde naam in een prachtige, luxe verpakking. Met name dat album zorgde ervoor dat Holopainen weer zin kreeg om voor Nightwish te gaan schrijven, zo liet hij ons via een filmpje op YouTube weten. Dat album wordt verwacht in 2020. Wij wachten vol ongeduld inmiddels en bereiden ons maar alvast voor op een nieuw bad vol emoties.