Een klein, koud en desolaat, vulkanisch eiland met grote schrijvers- en muzieknamen, dat is IJsland. Het eiland heeft de minste inwoners en de noordelijkst gelegen hoofdplaats van Europa. Niet meteen een ‘land’ waar je aan denkt bij muziek. Toch wemelt het er van het talent. Wereldwijd bekend is Mezzoforte, een fusiongroep die met ‘Garden Party (1983) een grote hit had. Die bekendheid geldt ook voor The Sugercubes; hun single ‘Birthday’ was een favoriet van onze grote roerganger John Peel. Zangeres van de suikerklontjes was ene Björk Guðmundsdóttir, die iedereen nu kent onder haar voornaam. Haar hits in ons land waren ‘Play Dead’ (1993) en ‘It’s oh so Quiet’ en ‘Army of Me’ (allebei uit 1995). Zoek je het meer richting ‘postrock, ambient, folk’ kom je uit bij Sigur Rós, die niet alleen in Europa succes had, maar ook in Amerika. Alternatief, experimenteel én elektronisch is het cellospel van Hildur Ingveldardóttir Guðnadóttir. Jóhann is componist van film- en minimalistische muziek. Hij won een ‘Golden Globe’ voor de muziek bij de film ‘The Theory of Everything’ (2015; een film over het leven van Jane Hawking; de vrouw van wetenschapper Stephen Hawking). Dit is slechts het topje van de vulkaan. Volgens de meest bekende IJslandse zangeres, Björk, komt dat doordat er niets te doen is op het eiland. Je kunt er in de winter lezen bij de kachel, of muziek maken op allerlei plekken. Omdat je dan van iedereen en alles afgesloten bent kun je een vrij eigenzinnige kijk op de dingen krijgen en daar is natuurlijk helemaal niets mis mee. Bovenstaand beeld schetst het muzikale landschap waarin een band als ADHD (niet te verwarren met anderen onder dezelfde naam) ontstaat en zijn eigenwijze weg gaat.

ADHD staat ‘normaal gesproken’ voor: Attention Deficit Hyperactivity Disorder; een paraplunaam voor een reeks uitingen waaronder: impulsief gedrag, concentratieproblemen, rusteloosheid en leermoeilijkheden. Mensen die er mee te maken hebben, hebben het vanaf hun geboorte en ondervinden vaak grote problemen in de maatschappij. Dat geldt niet voor de groep ADHD, die inmiddels aan populariteit aan het winnen is; bovendien heeft geen van de leden het labeltje aan het lijf hangen. De naam ADHD slaat volgens bassist, gitarist Ómar Guðjónsson (1978- ) meer op het explosieve karakter van hun muziek. Hij vergelijkt het met een vulkaan die eerst inwendig borrelt en bruist en dan plotseling met een enorme eruptie uitbarst. De muziek van ADHD heeft een vergelijkbare intensiteit: eerst bijna ambient om vervolgens met een enorme energie uiteen te barsten. Net als IJsland is hun muziek er een van uitersten. De naam ontstond aan de keukentafel, Davíð Þór Jónsson kwam er mee. Eerst was het AdHd800, maar uiteindelijk viel de 800 eraf. Saillant detail in dit verhaal is het feit dat Magnús Eliassen lang gewerkt heeft met kinderen die daadwerkelijk ADHD hadden.

ADHD bestaat naast Ómar Guðjónsson uit Óskar Guðjónsson (1974- /saxen/ broer van Ómar), Davíð Þór Jónsson (1974- /keyboards, Hammond orgel, bas) en Magnús Trygvason Eliassen (1985- /slagwerk). De drie eerste heren kennen elkaar al van kinds af aan, Eliassen is een goede kennis en bovendien iemand die muzikale naam op het eiland gemaakt had. Familie is op het eiland belangrijk en dat is dan meteen ook een soort motto van de groep: ‘Wij zijn familie!’. Door de jaren heen is de familie steeds groter geworden en dat manifesteert zich op de aanstaande – zesde - cd.

Guðjónsson vergelijkt ADHD wel eens met een groep vogels die dezelfde kant uitvliegt, niet één is de leider, maar ze wisselen elkaar af, blijven bij elkaar en houden elkaar ook bijeen, zodat een eventueel ego niet uit de formatie kan ‘dwalen’. Het zijn bovendien heel goede vrienden, al lopen hun leeftijden behoorlijk uit elkaar. Vertrouwen is de essentie en ze kunnen elkaar vertrouwen, maar bovenal voelen ze elkaar goed aan. Daarom componeren ze alle vier, regelen ze alles zelf en tijdens tournees wisselen ze regelmatig van hotelkamerbezetting om de communicatie goed te houden.

Als je de groep ziet zou je niet denken dat het een muziekgroep is, drie van de vier leden zien er meer uit als natuurbeschermers, met baarden, petten op hun hoofd. Jónsson is de vriendelijke heer in houthakkershemd die al pijprokend alles eens goed in zich opneemt, terwijl Ómar Guðjónsson met zijn warrige kuif soms de agressie van een roofvogel heeft die zijn territorium verdedigt. Broer Óskar Guðjónsson lijkt een professor die observerend van de omgeving geniet en daar zijn element (sax) aan toevoegt. Drummer Eliassen, pet op, bekijkt het geheel van een afstandje vanachter zijn bescheiden drumstel en bestudeert met scherp oog (en oor) de acties van de drie andere vrienden en zet die soms op scherp door zijn spel.

De muzikale achtergronden liggen vooral in de (free-)jazz, maar ook in talloze andere muzieksoorten. In feite kan alles en komt dat samen in het samenspel. Guðjónsson: “Many bands work together for musical reasons. With us it’s a bit different. Our musical backgrounds are very different, but we belong together. In the band we can define our common basis.” Hun samenspel bepaalt de mate van de energie die vrijkomt. Het is net als met hardlopen, je wordt er moe van, maar na afloop krijg je juist een energiek gevoel. Dat geven de leden van ADHD ook aan, zelfs na een lange tournee komen ze vol energie thuis en dat is het resultaat van de muzikale opbrengst. Alle vier spelen ze ook in andere bands, maar ervaren dat gevoel van energieopbrengst niet, dat maakt ADHD speciaal.

Zonder uitzondering zijn de concerten van ADHD geïmproviseerd, losjes gebaseerd op thema’s van cd’s of stukken muziek die ze eerder gespeeld hebben. Concerten worden gezien als een organisch geheel, waarin alles kan gebeuren. Er is geen setlist, iemand begint en de rest sluit aan. ‘Songs’ zoals men ze noemt kunnen heel anders worden dan op de cd, die dan ook slechts een kortdurend tijdbeeld laat horen. Stukken van een paar minuten kunnen live veel langer duren, omgekeerd kan ook. De muziek die voortkomt uit improvisatie is zacht, hard, funky, jazz, klassiek, experimenteel, ambient en toch weer allemaal niet. Voordat het concert begint kijkt de groep in de zaal, voelt de sfeer aan en bepaalt wat ze gaan spelen uit het scala van inmiddels tientallen composities. Ze zien het als een gesprek onderling. Je voert niet elke dag hetzelfde gesprek natuurlijk, maar ook de mensen in de zaal, wat er na het concert nog gaat of moet gebeuren, allemaal invloeden die bepalen hoe de avond verloopt.

ADHD bestaat relatief kort, sinds februari 2008. Het eerste concert is tijdens het Bluesfestival (!) van Höfn, een plaatsje in het zuiden van IJsland; een vulkanisch gebied. Het festival zocht bands en het leek de heren - die allemaal een rijk muzikaal verleden hebben - wel iets daar ‘iets’ te gaan doen. Na, of al tijdens het tweede nummer, was duidelijk dat er ook ‘iets’ gebeurde op het podium. Er kwam een energie vrij waar nog lang mee vooruit gegaan kon worden. De eerste uiting – dit is het bekende stuk van een verhaal in deze context– is een cd: ADHD1(2009). Die komt uit op een klein label uit Reykjavik: Ómi. Dat bleef niet onopgemerkt; de cd werd door de Icelandic Music Awards gekroond met het predicaat ‘jazz album van het jaar’. Na 1 komen 2, 3, 4, 5 (binnenkort 6). Het lijkt de Soft Machine wel én het moet gezegd vind ik, daar liggen wel wat overeenkomsten in stijl, bezetting en aanpak. ADHD werkt niet met teksten, zodat iedereen in de muziek kan horen wat hij/zij wil horen, het biedt een openheid die zo eigen is aan het landschap op IJsland.

Nummer 2 (ADHD2) komt twee jaar later (augustus 2011) en wordt in eigen beheer uitgebracht. Duidelijk is dat de groep niet heeft stilgestaan en verder is ontwikkeld in aanpak en stijl(en). De cd wordt in vijf dagen tijd opgenomen in Vestmannaeyjar. Opnieuw groot succes: de plaat wordt genomineerd voor de ‘Nordic Music Prize, maar ook nog in de categorieën: beste jazzalbum van het jaar, beste concert van het jaar, jazz/blues nummer van het jaar – het nummer 'Merkilegt’ - én tot slot wordt Guðjónsson genomineerd als componist van het jaar. Alsof het nog niet genoeg is krijgt ADHD de ‘Kraumur’ prijs voor een van de zes beste albums van het jaar (ik neem aan van IJsland).

In 2012 volgen 3 én 4, die samen in één hoesje uitkomen. (ADHD3/4). Er was plotseling zoveel muziek dat het maar twee platen moesten worden. Opnieuw groot applaus overal en een nieuwe tournee. In IJsland zijn ze blij met de groep en hun plaatjes, want opnieuw volgen er nominaties voor best cd en beste optredens (Iceland Music Price).

Nummer 5 is opgenomen na een lange tournee door Europa en geschreven tijdens die tour, thuis of in de studio. Het is tevens een samenwerking met Contemplate Music (Berlijn). De cd verschijnt in 2014 in IJsland (oktober – zeker om de winter goed door te komen) en begin 2015 in de rest van de wereld. Nummer vijf is wat je zou kunnen noemen ‘meditatief’, maar er gebeurt veel in de lagen.

Afgelopen jaar (2016) is ADHD6 opgenomen en is weer in eigen beheer uitgebracht. Tot nu toe alleen in IJsland; de rest van de wereld volgt 2 juni 2017. Die cd is vooral opgebouwd rondom de ‘familie’, echte familie, vaders, moeders, vrouwen en kinderen, maar ook vrienden, technici, de vaste fotograaf; iedereen die iets met de band te maken heeft, maar niet op het podium staat. In de hoes staat dan ook een groepsfoto, genomen tijdens een eerbetoon-concert aan de familie. Het vond plaats daar waar het allemaal begon en ze eigenlijk nog steeds regelmatig spelen.

De cd’s van ADHD zijn vreemd genoeg nauwelijks te koop. Nummer 1 is van de radar verdwenen, zelfs digitaal, de anderen na veel zoeken en vooral (3/4) heel erg duur. Dat maakt de zaak ADHD nog meer bijzonder. Misschien is het wel omdat het voor de groep momentopnamen zijn en niet de vastgelegde feiten zoals veel (de meeste denk ik) andere groepen dat zien. Bij opnamen en repetities wordt er van alles gedaan, veel gepingpongd en geflauwekuld, maar als het erop aan komt slaat de vlam in de vulkaan en vliegen de vonken van de muziek af. Dat wordt vastgelegd. Live is dat nog veel belangrijker en moeten ze vertrouwen op dat wat ze in de studio gedaan hebben, gevoeld hebben aan energie. ADHD geeft je wat muziek betreft een vulkanisch vertrouwen. Het is aan ons om het niet te beschamen.